Türk vatandaşlarının ödemekle yükümlü olduğu vergiler, sıklıkla gündeme gelen ve merak edilen kavramlardır. Aslında vergi kavramı konusunda hemen herkesin bilgisi vardır. Detaylı olarak bilinmeyen veya hâkim olunmayan durumlarda ise şu sorulara yanıt aranabilir: Vergi nedir? Vergi çeşitleri nelerdir?
Vergi ve çeşitleri hakkında bilgi sahibi olmak çok önemlidir. Özellikle ne için ne kadar vergi ödendiğinin bilinmesi merakları giderecektir. Diğer yandan kendi iş yerini açmak isteyenlerin vergiler hakkında geniş bir donanımı elinde bulundurması avantaj sağlayacaktır.
Yazımızı, vergi ile ilgili detaylı bilgilendirme yapmak üzere sizlere sunuyoruz. Bununla birlikte ticari faaliyetlere yeni başlayanlar için ekstra bilgiler gerekebilir. Kurumsal ve kişisel vergi yükümlülükleriyle ilgili yazımıza geçmeden önce, net cevaplar alınması adına konusunda uzmanlara danışmanızı öneriyoruz.
Vergi Nedir?
Kamusal alanda yapılan harcamaların, devletler tarafından finanse edilebilmesi amacıyla toplanan para “Vergi nedir?” sorusuna verilen en genel yanıttır. Bu para, kurumlardan ve vatandaşlardan belirli oranlar çerçevesinde toplanır.
Vergilerin toplanma amacı;
- Vatandaşların güvenliğini sağlamak,
- Refah ortamı oluşturmak,
- Sosyal açıdan dengeyi sağlamak,
- Devlet kurumlarının varlığını sürdürmek,
- Ücretsiz eğitim vermek,
- Devlet eliyle karşılanan sigortaları ödemek şeklinde sıralanabilir.
Ülkelerin güvende kalabilmesi için kolluk kuvvetlerine bütçe ayrılması önemlidir. Emniyet teşkilatı ve orduların görevlerini yapabilmesi için ödenen vergiler kullanılır.
Vergi türleri ülkeler özelinde çeşitlilik gösterebilir. Farklı çeşitler olsa da temel olarak amaçlanan durumlar benzerdir. Vergi, dolaysız vergi ve dolaylı vergi olmak üzere iki gruba ayrılır.
Dolaysız vergi, gerçek veya tüzel kişinin sahip olduğu sermaye ve gelirinden alınan miktardır. Sahip olduğunuz gelirlerden orantılı bir şekilde vergi toplanır. Doğrudan sağladığınız kazançlardan alınan tutara gelir vergisi örnek verilebilir.
Dolaylı vergi, doğrudan tüzel veya gerçek kişilerin gelir ve sermayesinden alınmaz. Bu vergi türü ekonomik işlemler ile belirlenir. Örnek olarak, ÖTV ve KDV gösterilebilir.
Vergi Çeşitleri Nelerdir?
Vergi çeşitleri birçok durum için toplanır. Bu çeşitlerin bazılarını küçük bir bölüm öderken, bazı vergiler son derece yaygındır. Vergiler;
- KDV (Katma değer vergisi),
- Kurumlar vergisi,
- ÖTV (Özel tüketim vergisi),
- Gelir vergisi,
- MTV (Motorlu taşıtlar vergisi),
- Gümrük vergisi,
- Damga vergisi,
- Emlak vergisi çeşitlerine sahip olmaktadır.
“Vergi çeşitleri nelerdir?” sorusuna yanıt olan çeşitler için vatandaşlar belirli oranlar eşliğinde ödeme yapma durumundadır.
KDV, Kurumlar Vergisi ve ÖTV
Katma değer vergisi, en sık karşılaşılan çeşittir. Dolaylı olarak ödenen bu vergiyi, hizmet ve herhangi bir malın değeri ortaya çıkarır. Mal veya hizmet alan kişiler bu tutarı öderken, devlete karşı yükümlü olan sağlayıcıdır. KDV ile gerçekleştirilen harcamalarınız için vergi alınır. Toplum tarafından üretilen değer vergilendirilir. Her türlü ekonomik faaliyet içerisinde olan tüm kişiler, aldıkları hizmet ve mal ile birlikte KDV ödemektedir.
Kurumlar vergisi, kurumların sağladıkları kazançlar baz alınarak toplanır. Bu verginin mükellefleri tüzel kişilerdir. Şahıs şirketi sahibiyseniz, mükellef pozisyonunda olmazsınız. Sermaye şirketleri kurum olarak sayılmaktadır. Kurumlar Vergisi’nden;
- İktisadi nitelikteki kamu kuruluşları,
- Kooperatifler,
- Vakıf ve derneklere ait olan iktisadi işletmeler,
- İş ortakları,
- Anonim ve limitet gibi sermaye şirketleri yükümlü konumundadır.
Kurumlar tarafından verilen vergi, bir hesap dönemi içerisinde kazanılan safi kurum geliri göz önüne alınarak hesaplanır. Bu hesaplama kanuna göre; giderlerin kazançtan çıkartılması sonrasında kalan miktar üzerinden yapılmaktadır.
Özel tüketim vergisi, belirlenen özel tüketim ürünleri ve malları üzerinden alınır. Dolaylı bir vergi türü olan bu vergi lüks olarak kabul edilen, çevreye ve sağlığa zararlı olan ürünler için ödenmektedir. Bu vergi çeşidi, vergi kapsamında bulunan malların ithal edilmesi ve ilk alıcılara teslim edilmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. ÖTV, motorlu taşıtlarda nihai tüketici adına verilmektedir.
Gelir Vergisi, MTV ve Gümrük Vergisi Ödeme Şartları
Gelir vergisi, vergi mükellefi niteliğindeki kişilerin bir yıl içinde kazandıkları toplam tutarın belli oranlarda vergilendirilmesidir. Gerçek kişilerin mükellef olduğu vergi türü, sorumluluk kapsamındadır. Gelir Vergisi;
- Menkul sermaye geliri,
- Serbest meslek kazancı,
- Gayrimenkul sermaye gelirleri,
- Ticari anlamdaki kazançlar,
- Tarımsal faaliyet geliri,
- Her türlü gelir ve kazanç için ödenmektedir.
Elde ettiğiniz kazançlara ve gelirlere göre kanunla belirlenen miktarı ödemekle yükümlü olmaktasınız.
“Vergi çeşitleri nelerdir?” şeklinde cevabı aranan sorulara bir diğer yanıt, MTV olmaktadır. Motorlu Taşıtlar Vergisi, her yıl motorlu araç sahiplerinden alınmaktadır. Motorlu aracınız varsa yıl genelinde 2 defa bu vergiyi ödemeniz gerekmektedir. MTV miktarı;
- Aracın doğaya saldığı emisyon oranı,
- Araç içindeki koltuk sayısı,
- Motor hacmi,
- Araç yaşına göre yapılan hesaplama ile belli olmaktadır.
Sahip olduğunuz aracın özellikleri ile ortaya çıkan tutarı, her senenin ocak ve temmuz aylarında ödemeniz gerekmektedir.
Gümrük vergisi, yapılan dış ticaret ya da başka ülkeden bir başka ülkeye ürün ve hizmet girmesiyle ödenir. Bu vergiyi giriş yapılan ülke almaktadır. Uluslararası yapılan satışlarda gümrük vergisi ödenmezken, yurt dışından alınan ürünlerde ortaya çıkmaktadır. Bu vergi çeşidinden ithalat yapan kişiler yükümlüdür.
Damga Vergisi ve Emlak Vergisi Kapsamı
Damga vergisi, yapılan her türlü sözleşmede devletin aldığı vergi çeşididir. Kuruluşlar ve kurumların ortaya çıkardıkları resmî belgeler için ödenir. Resmî belgeleri ve sözleşmeleri imzalayan herkes damga vergisinden yükümlü sayılır. Bu vergi çeşidinden resmî kamu daireleri muaf olmaktadır.
Emlak vergisi, ülke sınırları içinde yer alan her mülk için ödenen vergidir. Sahip olduğunuz mülkler için bu vergiyi ödemeniz gerekmektedir. Sahibi olmayan mülkler için arsaların veya binaların kullanımı adına tahsis edilen kişiler emlak vergisi ödemek zorundadır.
Sürekli ikamet ettiğiniz ve başka bir gayrimenkule sahip olmamanız durumunda bu vergiden muaf olabilirsiniz. Ayrıca engelli, yetim, dul, emekli, şehit ve gazi yakını olanlar muafiyet şartlarını oluşturmaları durumunda başvuru yapabilir.
Vergi Beyannamesi: Vergi beyannameleri, bireylerin veya işletmelerin yıllık gelirlerini veya kazançlarını belirli bir döneme ilişkin olarak resmi makamlara bildirdikleri belgelerdir. Genellikle bu beyannameler, gelir vergisi, kurumlar vergisi, KDV gibi vergi türlerini beyan etmek için kullanılır. Beyannameler, vergi yükümlülerinin gelirlerini doğru bir şekilde bildirmesini, vergi borçlarını hesaplamasını ve ödemesini sağlar. Ülkeden ülkeye ve vergi türüne göre farklılık gösterir.
Vergi: Vergi, devletin kamu hizmetleri finanse etmek için bireylerden veya işletmelerden topladığı zorunlu mali bir ödemedir. Vergiler, gelir vergisi, satış vergisi, kurumlar vergisi, emlak vergisi gibi çeşitli şekillerde uygulanabilir. Vergi gelirleri, eğitim, sağlık, güvenlik gibi kamu hizmetlerinin yanı sıra altyapı, yol bakımı, savunma gibi kamu hizmetlerine kaynak sağlamak için kullanılır.
Sıkça Sorulan Sorular
Vergi borcu, vergi dairelerine bizzat giderek, bankaların gişelerinden, internet bankacılığı üzerinden ve internet vergi dairesinden ödenebilmektedir.
Herhangi bir geliri olan her vatandaş, kanunlar ile belirlenen oranlarda vergi ödemekle yükümlüdür.
Yıllık kazanç göz önünde bulundurularak belirli zamanlarda oranı değişmekle birlikte gelir vergisi alınmaktadır.
